de belichtings driehoek uitgelegd

Wat is de belichtingsdriehoek?

Een tip die vaak gegeven wordt aan beginnende fotografen, is om de belichtingsdriehoek te leren kennen. Maar wat is de belichtingsdriehoek en waarom zou je hem moeten kennen? Voor een beginner kan het concept een beetje intimiderend overkomen, maar ik zal proberen het zo eenvoudig mogelijk uit te leggen. Laten we bij het begin beginnen: een belangrijk onderdeel van fotografie is licht. Volgens velen is het zelfs de basis van fotografie. Kijk maar naar het woord zelf: "foto" betekend "licht" en "grafie" betekend "schrijven", fotografie is dus eigenlijk "schrijven met licht".

In relatie met het licht dat we bij fotografie gebruiken, staat belichting. Belichting is de hoeveelheid licht dat valt op het lichtgevoelige medium van de camera. Dat klinkt ingewikkeld, maar laten we daar eens beter naar kijken. In je camera zit ofwel een filmrolletje (analoog) ofwel een sensor (digitaal). De uitkomst van een foto is het resultaat van de hoeveelheid licht die op je rolletje of sensor is gevallen én hoe lichtgevoelig deze is. Meer licht maakt een lichter plaatje, minder licht een donkerder plaatje.

Maar mijn camera laat al zien of de belichting goed is

Moderne camera's hebben een ingebouwde belichtingsmeter. Dit betekend dat als je de automatische stand van je camera gebruikt, hij automatisch zal proberen een correcte belichting te krijgen voor je foto, op de manier die hij denkt dat het beste is. Als je een van de deels handmatige camerastanden gebruikt, zoals diafragma prioriteit of sluiter prioriteit, dan kun je een deel van de parameters handmatig instellen. De camera zal dan automatisch de overgebleven instelling aanpassen om tot een correcte belichting te komen. In de volledig handmatige stand, moet je het helemaal zelf doen. In dat geval zal de camera de instellingen gebruiken zoals jij die opgegeven hebt en niets wijzigen om de belichting te corrigeren. Dus als de belichting dan niet goed is, zul je er een onderbelichte of overbelichte foto aan overhouden.

Maar welke camerastand kun je dan het beste gebruiken? Degene waarbij jij het prettigst voelt! Een (gedeeltelijk) handmatige modus gebruiken geeft je een grotere artistieke vrijheid, maar als je geen idee hebt wat je aan het doen bent, levert het nog steeds slechte foto's op. Ook als je wél weet wat je doet, hoef je ook niet altijd de volledig handmatige stand te gebruiken. Soms is het gewoon handiger om een half-automatische stand te gebruiken, bijvoorbeeld in snel veranderende omstandigheden.

Hoe belichting werkt

Er zijn drie factoren die de belichting bepalen:

Sluitertijd: regelt de tijd dat de sluiter open blijft staan, waardoor licht in de camera gelaten wordt en op de sensor valt. Dus, als je een korte sluitertijd kiest gaat de sluiter maar heel kort open, waardoor er maar weinig licht binnen gelaten wordt. Aan de andere kant, blijft bij een lange sluitertijd de sluiter langer open staan, zodat er meer licht naar binnen kan. De sluitertijd wordt gemeten in seconden, of een deel van een seconde. Omdat het de tijd in je foto's regelt, heeft de sluitertijd invloed op de beweging in je foto. Je kunt het gebruiken om beweging in je foto te krijgen, of juist om iets te bevriezen in de tijd.
B.v. 1/4000s (één vierduizendste van een seconde) is een erg korte of snelle sluitertijd, terwijl 1s (één seconde) een vrij lange of langzame sluitertijd is.
Diafragma: ik zal hierover in een andere blog meer uitleg geven, maar de korte uitleg is: dit bepaald hoe groot de opening van je lens is. Het komt er op neer, dat een grotere opening meer licht binnen laat en een kleinere opening minder licht binnen laat. Belangrijk om te weten, is dat een grotere opening een lager getal heeft en een kleinere opening een groter getal. Het diafragma bepaalt ook de scherptediepte in je foto. Het weergegeven met een f-getal.
B.v. f2 is een grote opening die veel licht binnen laat, terwijl f32 een kleine opening is die maar weinig licht doorlaat.
ISO: dit geeft de lichtgevoeligheid van het fotorolletje of de sensor aan. Als je een lage lichtgevoeligheid gebruikt, heb je meer lichtinval op je sensor nodig om een juiste belichting te krijgen. Tegenovergesteld, als je een hoge lichtgevoeligheid neemt, heb je minder licht nodig voor een goede belichting. Dit klinkt simpel zat, maar helaas komt een hogere ISO tegen een prijs. Het zal ruis in je foto introduceren, wat de kwaliteit van je foto kan beinvloeden.
B.v. ISO100 is een lage lichtgevoeligheid, waardoor meer lichtinval op de sensor nodig is. ISO12800 is een hoge lichtgevoeligheid, waarbij minder lichtinval nodig is op de sensor.

De driehoek

Zo komen we bij de belichtingsdriehoek. We hebben de drie factoren hiervoor genoemd, die de hoeveelheid licht en de gevoeligheid voor licht bepalen, die in samenwerking de belichting bepalen.De truc is, dat het veranderen van één van factoren een gevolg zal hebben voor de andere twee. Dit betekend dat wanneer je een correcte belichting hebt, maar je één van de instellingen wilt veranderen, je ook een of beide van de overgebleven instellingen aan moet passen, om ervoor te zorgen dat je nog steeds een juiste belichting hebt. Aan de andere kant, als je geen juiste belichting hebt, kun je je kennis over de driehoek gebruiken om de belichting te corrigeren.

Dit alles kan worden weergegeven in een diagramvorm zoals hier:

Je kunt zien dat de drie parameters diafragma, sluitertijd en ISO de zijden van de driehoek zijn. Naast elke zijde staan voorbeeldwaarden die bij die parameters horen. De pijlen in het midden van de driehoek geven een verschuiving van donkerdere belichting naar lichtere belichting aan. Ze geven dus aan wat een wijziging in de instellingen zal doen met de belichting. De tekst op de buitenste ring laat zien wat de artistieke gevolgen zijn van het wijzigen van je instellingen.

Hoe kun je de belichtingsdriehoek in je voordeel gebruiken

Door de belichtingsdriehoek en de dynamiek die erachter zit te bestuderen, kun je leren wat het effect is van wijzigingen die je aan de instelling maakt. Ook kun je erachter komen hoe je de instellingen moet wijzigen om een bepaald gewenst effect te bereiken. Om een voorbeeld te geven, als je een onderbelichte foto hebt (hij is te donker) kun je drie dingen veranderen om een betere belichting te krijgen:

Vertraag je sluitertijd om meer licht binnen te laten
Vergroot je diafragma om meer licht binnen te laten (let op; een groter diafragma betekend een lager getal)
Verhoog de ISO om een grotere gevoeligheid te creëren voor het licht dat binnenvalt.

Een ander voorbeeld, bekeken vanuit een artistiek oogpunt, kan zijn dat je een windmolen wilt fotograferen. Als je de beweging van de wieken wilt laten in je foto, moet je een langzamere sluitertijd dan normaal nemen. Het gevolg zou zijn dat je meer licht binnen laat, wat een overbelichte foto zou opleveren. De oplossing is dan om je ISO te verlagen, of je diafragma te verkleinen om de belichting te corrigeren.

Je hoeft natuurlijk niet altijd alle mogelijkheden te gebruiken, maar je kunt wel gebruiken wat je nodig hebt. Het hangt allemaal af van de omstandigheden waarin je je bevind en het soort foto dat je wilt maken. Om het meeste uit fotografie te halen, is het belangrijk deze drie principes te kennen en te leren hoe je ze in je voordeel gebruikt onder alle omstandigheden.

Conclusie

Het beheersen van de belichtingsdriehoek, en de drie onderdelen waaruit hij opgebouwd is, zal helpen de kwaliteit van je foto's te verbeteren. Het zal je ook mogelijkheden geven om je creativiteit te laten zien. Weten hoe je de sluitertijd of diafragma kan manipuleren om te doen wat jij wilt, geeft je de instrumenten om de foto te maken die je voor je ziet. Als je hiermee blijft oefenen zal je fotografie enorm verbeteren.

Ik hoop dat het me gelukt is om wat licht op de situatie te schijnen. Als er toch nog dingen onduidelijk zijn, vraag me dan om extra uitleg. Mochten er nog andere opmerkingen zijn die je kwijt wilt naar aanleiding van dit artikel, kun je dit hieronder kwijt bij de opmerkingen!